Atatürk ve kitaplar

Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Başkanı Ali Fuat Kartal, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu, önderi Mustafa Kemal Atatürk’ün kitap dünyası hakkında verdiği bilgilere göre, Atatürk 4 bin civarında kitap okumuş. Ağırlıklı tarih kitapları okumuş, 1233 kitap. Sosyal bilimler alanında ki bunun içinde askeri bilimleri de içeren kitaplar var 1168 adet. Diğer alanlar; felsefe, psikoloji, temel bilimler ve din alanında 161 kitap. Uygulamalı bilimler 198, güzel sanatlar 212 kitap.  TBMM’nin açılışının 101. Yıldönümü ve 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramını kutladığımız bu günlerde Atatürk’ün öğrencilik, askerlik hayatı ve Türkiye Cumhuriyetini inşa sürecinde kendini yetiştirirken kitap dünyasına daldığını biliyoruz.  Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Başkanı Ali Fuat Kartal, Atatürk’ün okumayla ilişkisi nasıl başlıyor, kitapları nasıl okuyor, Atatürk’ün entelektüel kişiliğine bakınca ne tür bir okuma yaptığına ilişkin sorulara ilişkin verdiği bilgiler şöyle:  Atatürk’ün adı da o listede  Atatürk’ün ders dışı kitaplarla ya da okumayla ilişkisi onun daha Selanik Askeri Rüşdiyesi’nde okuduğu yıllarda Selanik’te çıkan Çocuklara Rehber adlı haftalık derginin soru bulmaca türünde yarışmalara katılarak, ilk deneyimlerini edindiğini görüyoruz. Çünkü dergi, fen bilimleri ve özellikle matematiğe dayalı soru ve bilmecelere doğru cevap veren öğrencilerin adlarını ertesi nüshada yayınlamaktaydı. İşte Mustafa Kemal’in adının da bu listede bulunması onun bu derginin okuru olduğunu göstermektedir. Manastır Askeri Rüşdiyesi’nde bir gün Bursa’dan gelen arkadaşı Ömer Naci’nin Atatürk’e edebi kitaplar vermesiyle ders dışı okumalara başlar. Mustafa Kemal ders kitapları dışında da okunması gerekli ve yararlı kitaplar olduğunu arkadaşı Ömer Naci’den öğrenip, okumanın tadına ve heyecanına kendini kaptırdıktan sonra okulda özellikle Namık Kemal’le Tevfik Fikret’i gizli gizli okumaya başlar. Fransızca öğrenen Mustafa Kemal, Türkçe kitapların yanı sıra Fransızca yazılmış dünya klasiklerini de okuyarak, ufkunu genişletmiştir. Namık Kemal, Tevfik Fikret’i okumakla işe başlayan Mustafa Kemal, zamanla yerli diğer yazarların yanı sıra Voltaire, Rousseau ve Montesqieu gibi tanınmış fikir adamlarının kitaplarını okumuştur. Atatürk kitapları nasıl okurdu? Prof. Dr. Afet İnan’a göre Atatürk kitapları mutlaka masa başında okurmuş, elinde kırmızı, mavi uçlu kalemle bazen kitap üzerine çizgi ve işaretler yapmış, bazen de kurşun kalemle kağıtlara notlar almıştır. Atatürk çok okuduğunu biliyoruz ama kitapların altını çizmesinden ve okuduğu kitaplarla ilgili notlarından da anlaşılacağı gibi eleştirel bir okuma yaptığını görüyoruz. Atatürk İstanbul’a geldiği zaman Yıldız Sarayı Kütüphanesi’nin yanı sıra fakülte kütüphanelerinden ve İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesinden kitap getirtir okur ve iade ederdi. Ama kendi kitaplarının aksine o kitapları çizmemeye özen gösterirdi. Atatürk çeşitli yurt gezilerinde de kitaplarla ilgilenmekten geri kalmazdı. Kütüphanelere uğrar sorunlarıyla ilgilenirdi. Örneğin Antalya Müzesi’nde gördüğü yazma bir eserin mutlaka günümüz diliyle yayınlanmasını istediği gibi, 24 Ağustos 1925 günü Kastamonu’da Halk Kütüphanesini ziyaret ediyor buradaki kitapları yetersiz gördüğü için kütüphaneye 500 lira çıkararak, bununla faydalı kitaplar alın kitap sayısını çoğaltın talimatı vermiştir. Atatürk Kaç Kitap okumuş? Elimizdeki verilere göre Atatürk 4 bin civarında kitap okumuş. Anıtkabir Derneği bu kitapların tümünü yayımladı. Okuduğu kitapların dağlımı şöyle; ağırlıklı olarak tarih kitapları okumuş, 1233 kitap. Sosyal bilimler alanında ki bunun içinde askeri bilimleri de içeren kitaplar var 1168 adet. Diğer alanlar; felsefe, psikoloji, temel bilimler ve din alanında 161 kitap. Uygulamalı bilimler 198, güzel sanatlar 212 kitap. Bunun yan ısıra Atatürk öğrencilik, askerlik hayatı ve Türkiye Cumhuriyetini inşa sürecinde kendini yetiştirmek için farklı alanlarda okumalar yaptığını biliyoruz. Atatürk’ün entelektüel kişiliğine bakınca ne tür bir okuma yapmıştır? Atatürk’ün okuduğu kitaplara ve altını çizdiği ya da notlarına baktığımız zaman okuma etkinliğini hangi amaçlar için yaptığını şu şekilde ifade edebiliriz. Mesleki ihtiyaç için, çağı anlamak için, bilgiyi içselleştirmek için, kendi aklıyla karar almak ve toplumla birlikte ilerlemek için edinmiş olduğu bilgiyi toplumsallaştırdığını görüyoruz. Atatürk’ün kitap okumadaki en belirgin özelliklerinden birsi, incelediği konuya ilişkin ya da ilgisini çeken konulardaki kitapları okurken bitirmeden bırakmamasıdır. Atatürk ve devrimleri ile ilgili birçok kitap yazmış olan Kütüphaneci, Çevirmen, Araştırmacı ve Yazar Sami Naim Özerdim; …bir ulusu yeni bir yaşama kavuşturan adamın neler okuduğundan habersizi… Diyerek bu konudaki bilgi yoksunluğumuzu vurgulamıştır.